Maaltijd rijden vrijdag
“Dat is vandaag dan voor het laatst hè?” “O ja, meneer De Vries? Bevalt het eten dan niet meer?”
“Och, dat gaat wel. Voor mij had het allemaal niet gehoeven. Maar ik wist van niets toen jullie ineens voor de deur stonden. Het was een idee van mijn twee dochters. Die vonden dat ze het moesten regelen.” “En hoe nu verder?” “Dat weet ik niet. Ze waren iets van plan, maar wat, dat ben ik geloof ik een beetje kwijt. Ik wacht maandag maar af. Nou, prettig weekend en het beste”.
“Dag mevrouw Janssen. U heeft het formulier al ingevuld? Stonden er lekkere dingen bij?” “Ik weet het niet, ik kan dat formulier immers niet invullen. Dat doet de buurvrouw voor mij. En ik eet alles. Dat werd je vroeger zo geleerd. Mijn man is al een hele tijd geleden overleden. Het gekke is, de weekenden lijken dan toch leger, of de dagen dan nog langer duren. Je gaat niet zo gemakkelijk meer de deur uit, als je zicht zeg maar extreem beperkt is.” “U heeft toch nog een zus. Komt die wel eens langs?” “Nee dat zou niet gaan. Immobiel. Soms denk ik: laat het licht maar helemaal uitgaan.”
-15 april 2023-
Frunk
‘I’ve got the world on a string’, zingt Sinatra. Dat gevoel krijg je van een elektrische auto. Samen met een laadpaal en zonnepanelen verslaat zij de recordprijzen voor benzine. In zonneschijn en daluren laadt zij zich op voor de volgende rit: luxueuze fluisterstilte en dat alles ecologisch verantwoord.
Totdat de eerste meerdaagse nadert. Geen zenuwen, wel een proefexpeditie naar laadpunten in het winkelgebied en langs de snelweg. Je wilt immers voorkomen dat je onbeholpen langs de snelweg staat, met vrouw en schoonzus aan boord. In de ‘frunk’ (onder de motorkap) twee laadkabels, nog nooit gebruikt. De fietsendrager evenmin. Geen nood: alles doet het.
Dan Drenthe. Landal laat pas op locatie weten dat je niet aan het huisje mag laden. De tweede kabel kan weer in het ‘vooronder’. ANWB verwijst naar een laadpunt een kleine 10 kilometer verder. En anders: Fastned, 30 km. verderop. Dat blijkt niet nodig. Er zijn twee aansluitingen voor de ingang van een supermarkt. Handig! Dat vindt ook de eigenaresse van een bejaarde Corolla, dus zonder stekker. Gênant. Plek 2 is vrij. De eerste kabel wordt in de supermarkt ontdaan van de ty rip. Daarna ontspannen winkelen en wandelen in Diever. Goddank geen 60 km. vise versa.
-22 maart 2023-
Literair Café
Een literair café in een kapel. Je moet er een keer geweest zijn. Mannen vormen er een minderheidsgroep. Welke literator schreef iets in de sfeer van “zonder vrouwenleesclubs werden wij niet meer gelezen?” Die auteur was vast ‘n habitué in zo’n café. De dames kwamen voor de schrijver in de man, niet om de man zelf. Dat leek mij duidelijk.
De auteur van dienst beantwoordde niet aan mijn verwachtingen: Geen grootspraak, geen overdreven ijdeltuiterij en eerlijk in zijn bedoelingen. Het ging hem om zijn blik op het onderwerp (Rusland) en om de omzet van zijn boeken. Al voor de pauze werd meermaals gewezen op de drukproeven van zijn in mei te verschijnen nieuwe boek. Die drukproeven moesten deze avond nog worden gecontroleerd. Dat euvel nam niet weg dat hij met zijn inleider als laatste vertrok.
Na de pauze was er gelukkig ook aandacht voor zijn manier van werken. Hij vertelde over de misprijzende houding van literaire schrijvers die in hem slechts een journalist zagen. Geen auteur. Hij vertelde over zijn werkhouding: op tijd beginnen en zien waar je uitkomt. Geen ingewikkelde schema’s. De vaart in het verhaal maken het boek. Waterdrinker maakt verhalen en doet daar godlof niet moeilijk over.
-20 maart-
Canvassen
“Wilt u een bloemetje of en blaadje? Of allebei?” Canvassen is een vak apart. In Nederland is canvassen een ongelijke strijd tussen propagandisten van een politieke partij en potentiële stemmers die willen winkelen en niet daarbij worden lastiggevallen.
En toch ga je. Want je wilt potentiële stemmers warm maken. En hen de gelegenheid bieden hun hart te luchten. De meeste mensen durven niet te zeggen dat ze geen interesse hebben. Zij zeggen het tegenovergestelde: we hebben die spullen al gekregen. Ga dus bij de in-/uitgang van een parkeergarage staan. Liefst in de zon. Een standwerker verkoopt zijn product met een goede belofte en vooral met enthousiasme. Op de politieke markt is dat niet anders. De Vergeet Me Nietjes in een zakje ontlokken vaak een glimlach. Ook al komt het bloemenzaad van een partij die volgens sommigen behekst is.
“Gaat u stemmen?” De reacties op die vraag lopen uiteen. Veel ouderen reageren met een verlegen “Ja, maar niet op jullie.” Vloekers en schelders zijn van alle tijden, hun aantal neemt niet toe. Het niveau daalt wel. De grootste groep mensen die wel wil reageren is haast apathisch. Deze mensen hebben het vertrouwen in de politiek verloren. Die groep groeit onrustbarend.
-12 maart-
Kletskop met frambozen
Een vol restaurant. De camera zoomt in op een keurig echtpaar op leeftijd. Naast het stel de chef-kok. De reclamespot van Tempo-Team Uitzendbureau toont de stereotype culinaire chef van de instellingskeuken vol enthousiasme: “En als toetje heb ik voor u de panne cotta of kletskoppen met frambozen. Vind ik zelf erg lekker”. Een leerzame spot. Het genotvol opdienen van de keuzemogelijkheden is minstens zo belangrijk als de smaakvolle maaltijden zelf.
Het is een klus om te bepalen wat je over veertien dagen wilt eten. En dan het bijhouden van de bestellingen. Dat valt niet mee voor een 95-jarige alleenstaande. Zeker niet als de agenda ook niet meer de vertrouwde indeling heeft. De maaltijdbezorger houdt het bij.
Onder het genot van een kopje koffie of een mandarijntje worden de twee menu’s doorgenomen. De keuze is rijk. “Die Chinese tomatensoep vindt u altijd wel lekker”. “Ja die is wel goed. En als hoofdgerecht neem ik die Italiaanse zalm. O ja? Had ik die vorige week ook al?” “Ja, meneer Jansen, maar we kiezen nu voor pas over twee weken”. “O ja. Rijstevlaai als toetje. Lekker. Wat zeg je? Te zwaar allemaal? Ach man. Op mijn leeftijd maakt dat niet veel meer uit.”
-1 maart-
Lagerhuis
Het was een ongebruikelijk gezicht in het provinciehuis. In en rondom de Statenzaal, die als een baarmoeder in de entreehal hangt, geen boze boeren maar hun kinderen. BNNVARA organiseert al twee decennia een debatconcours.
20 Brabantse scholen streden er om de titel beste debatingploeg en beste debater van Brabant. De winnaars doen mee aan de landelijke wedstrijd. In tien zalen gingen twintig scholen in debat. Het gedrag in de Tweede Kamer, zoals onfatsoenlijke lichaamstaal en disrespect, was verboden. De stelling ‘mobieltjes moeten in de klas verboden worden’ leidde dan ook tot schampere reacties. Zij zien volksvertegenwoordigers appen totdat die het woord moeten voeren.
Debaters, woordvoerders, volksvertegenwoordigers. Ze zijn allemaal enigszins narcistisch. Dus ook leerling-debaters. Sommigen liepen al voor de wedstrijd vol arrogantie naast hun schoenen. Diep respect waarop het thema voorlichting werd behandeld. LHBTIQA+ was geen vraagstuk. Wel de noodzaak van voorlichting over zaken als sexspeeltjes. Begrippen en namen vlogen over tafel. Ze waren alle vreemd voor mij. Eén meisje van kleur zei het heel helder: “Het gaat niet over seks, maar over alles in je lijf”.
De dag stelde gerust. Deze generatie doet niet onder voor ons, toen, 55 jaar geleden. Met Herman van Veen: “Mooi, maar anders mooi”.
-12 februari-
Elegant
De Barmah Squashy suède. Zo heet de Australische hoed die doorgaans door mannen wordt gedragen. De hoed is stoer, maar ook aaibaar. Een beetje zoals je Australië kunt ervaren in tv-series uit dit land: heel Amerikaans, maar enigszins Brits gebleven.
“Doorgaans”, want vandaag werd de Barmah gedragen door een dame op leeftijd. Zij draagt de hoed niet stoer, maar elegant. Dagelijks maakt zij haar 20-minutenwandeling. Behalve als het regent of vanaf windkracht 4. Dan mist de rollator ondersteuning en een kap. Die wandelassistent past bij haar. Net even wat ranker dan soortgelijke vierwielers. De rollator heeft olijke reflectors die enigszins doen denken aan de achterlichten van de Volkswagen t-cross. Ik zie haar graag wandelen. Zo draagt zij in de zomer het strooien hoedje dat Engelse dames in de Provence kopen. Ook dat accessoire kleedt haar af.
Is tegenwoordig een compliment nog op zijn plaats? Hoe wordt die ontvangen? Een ongewenste, grensoverschrijdende opmerking? Of als een flirt? Zij geniet al langer van haar pensioen dan ik. Kun je dan niet meer iets aardigs zeggen tegen een vrouw alleen? Ik was gelukkig niet alleen en ‘het kon’. Het compliment werd gehonoreerd met een lieve maar gereserveerde glimlach. Zoals het een dame betaamt.
-15 januari-
Nieuwjaarskaart
De nieuwjaarskaart van 2023 was het resultaat van Glowwandelingen en de reacties op een citaat van Augustinus die in de wandeling was opgenomen. De tekst en de foto van de kaart hieronder.
Laten we dan liever goed leven
Dan worden de tijden ook vanzelf goed
want wij zijn de tijden
zoals wij zijn, zijn de tijden
Augustinus, Sermo 80/8
Kerkvader Augustinus zei in zijn tijd (plm. 430): Wij, hier en nu, belichamen de tijd. Het verleden is de actuele tijd van de herinnering. De toekomst is de actuele tijd van de verwachting.
Titel: Wij zijn de tijden Materiaal: Neonlicht Ontwerp: Bert Dirrix | diederendirrix architectuur en stedenbouw Uitvoering: NLsigning
Concept: Metafoor van Augustinus en de Tijd: Gerard Rooijakkers voor DOMUSDELA Locatie: Buitenaanzicht Ceremoniehuis De Kapel
GLOW 2022 voerde onder meer langs het Ceremoniehuis De Kapel van nu DOMUSDELA. Geen moderne techniek maar ouderwets neon bracht in beeld, dat veranderingen bij ons beginnen.
Wij gaan voor een nieuw jaar met weer mooie momenten.
-21 december-
Vrijdagavond
Het tafeltje naast ons was toe aan het nagerecht. Het geanimeerde gesprek werd met smaak onderbroken. Na het toetje en een koffie kwam lipstick tevoorschijn. Dat bood een fascinerende aanblik, een frisse toet in luttele seconden. Perfecte lijnen, aangezet zonder spiegeltje. Wel keken zij even vragend naar elkaar, een goedkeurende knik. Hier en daar werd wat rechtgetrokken, de rekening betaald. Met vriendelijke blik voor ons en rechte rug stapten zij de Kleine Berg op. Het was nog vroeg op de avond. “Die zijn er klaar voor”, zei mijn tafelgenoot.
De tafel bleef maar kort leeg. Een nog jong stel ging zitten. Zij keek naar hem met nieuwsgierige ogen. Het bovenlijf ietwat over de tafel geleund. Het was er lawaaiig. Hij zat met enigszins gekromde rug, leek zich te verbergen achter zijn smart phone. Die werd weggelegd om de bestelling op te geven. Ook zij pakte nu haar telefoon. Er werden nauwelijks woorden, blikken, gewisseld. Dit is vast een first date die gedoemd is te mislukken. Ze leken meer te appen óver de date dan dat ze daadwerkelijk kennismaakten. Tot halverwege het hoofdgerecht. Toen pikte zij wat stukjes van zijn bord. Kennelijk geen eerste afspraak. Zo jong en toch al uitgepraat.
-2 december-
Klinik Mediapark
Langzaam trekt de hemel boven Keulen open. Het ruime raam geeft een riant uitzicht op een halfrond pleintje met moderne gebouwen. We zitten in het hart van het Duitse Hilversum. De mediasector is er misschien wel belangrijker dan de Ford Werke. Toen het trotse thuis van de Taunus.
Terug naar het royale raam en het halfronde pleintje. Daartussen een scherm met daaraan aan de achterzijde twee zitjes (met vrij zicht op de wachtruimte) en een vuilnisbak. Of beter: een supergrote betonnen asbak. Die viel me pas op toen een man met zilvergrijs haar, witte broek en lichtblauwe polo tevoorschijn kwam. Hij had sjieke blauwe handschoenen aan. Kennelijk uit de kliniek. Een voor een plukte hij de filterpeuken uit de asbak en stopte ze in een vuilniszak. Die ging even later richting het herentoilet van de kliniek. Vanaf dat moment werden de zetels buiten weer intensief gebruikt. Meestal door vrouwen van 30-40 met krukken. Binnen een uur is de volumineuze bak alweer flink gevuld. Het scherm maakt discreet roken op het plein mogelijk.
Vanuit de wachtruimte valt de tegenstelling op. Het is paradoxaal: gebrekkig rookcomfort bij een particuliere kliniek. Wachtruimten maken je depri. Zelfs in een microziekenhuis annex mediapark met najaarszon.
-21 november-
Ziende blind
Lente van het jaar waarin alle warmte- en droogterecords werden gebroken. In dat vroege voorjaar wordt nog zonder bezorgde blik of enig gevoel voor gêne van de terrassen genoten.
Zo ook vriend en Nederbelg Gerrit. Op het plein van Hamont overheerst een kakofonie van stemmen in vele tongvallen en toonaarden. Niet vreemd. In het grensdorp is immers een van de oudste Nederlandse reservaten van Vlaanderen gevestigd.
In dat voorjaarsconcert bleef één stem hangen. Een bijzondere, die je welhaast uit duizenden kunt herkennen. Gerrit vroeg zich af waar hij die stem kon plaatsen. Zo vertrouwd, maar geen bekend gezicht. “Alsof je blind bent en je vrouw zoekt. Echt een heel rare ervaring”. Een buurman van de belendende tafel zag de zoekende blik en zei na een minuut of vijf: “Ah, ik zie dat u mij niet kunt thuisbrengen”. Het bleef tasten in het duister. De Belg zag de aarzeling en vervolgde: “U bent die meneer die helaas nooit zal leren pianospelen.” Die opmerking kwam weliswaar binnen, maar deed geen licht opgaan. “Als Sint Nikolaas bij u en uw kleinkinderen op bezoek komt, dan probeert u wat liedjes op de piano te spelen. Ik ben een van de Pieten.” Ziende blind.
-13 november-
Terug naar af
Ondanks een ruim 50 jaar oud rijbewijs en de aankoop van de eerste auto, vier jaar later, voelde de aanschaf van dit elektrisch futuristische voertuig onwennig. Waar kun je ‘tanken’ en hoe gaat dat laden? Hoe ver kom je dan? Wat te doen met een dood dashboard? Vier proefritten in vergelijkbare auto’s en een introductie van 20 minuten brengen deze wagen nauwelijks dichterbij. Geen punt, kom over twee weken terug met je vragen. Alles vind je terug in de handleiding van 1,5 kg, exclusief ‘kunstlederen’ omslag.
Een dag later wachtte een teraardebestelling. Inmiddels is er voldoende basiskennis. De batterij zit vol? Rollen maar! Na 25 km. voel je voldoende ‘connectiviteit’ om de radio aan te zetten. 100 km. Verderop blijkt het fingerspitzengefühl onvoldoende voor het navigatiescherm. Geen nood, tijd over. Op dat moment wordt rollen stoten. En stoppen. Geen duidelijke aanwijzingen. Het digitale elektronische dashboard geeft tegenstrijdige informatie. Het ‘connected’-abonnement noch de SOS-knop bieden soelaas. Hulpeloos. “Can you hear me Major Tom?”
20 minuten vol geïrriteerde weggebruikers. Anderen willen de auto wegduwen. Tevergeefs. De boer biedt koffie aan. Daarna geven ook importeur en ANWB het op. Wachten op autoberging en ruilauto. De zon schijnt volop, maar toch: terug naar af.
-29 oktober-
Kinderboekenweek
Tjong-Khing Thé maakte jaren geleden “Het grote taartenboek”. Daarin geen woord. Alles valt te zien en te zoeken. Het verhaal: mevrouw en meneer Hond worden beroofd van een feestelijke taart. De boosdoeners: twee ratten. De bevolking van het bos gaat achter het gespuis aan. Dát stel eindigt gekneveld aan een boom. Het echtpaar geniet van elkaar. En van de taart. De moraal van dit verhaal: diefstal loont niet.
“Opa, wat is dat, roven?” “Als je iets pakt dat niet van jou is en het niet wilt teruggeven.” “Dat mag niet he? En wat is stelen?” “Stelen is hetzelfde als roven”. “O. Bij Paw Patroll zeggen ze stelen. Dan moet jij dat ook zeggen. Opa? Heb jij wel eens gestolen?” “Ik? Nooit. Oma wel. Die heeft wel 50 jaar geleden mijn hart gestolen.” “Deed dat pijn?” “Nee, Ik was er wel blij mee. Ik wist mij geen raad met mijn hart. Ik voelde er van alles aan sinds ik oma zag. Wat moet je er dan mee? Sinds zij mijn hart stal voel ik me veel lichter.” “En wil je het nog terug?”. “Nee, als ze het terug zou geven dan zou het breken. Ik hoop dat ze het houdt.” ”Ja.“
-6 oktober-
Afdelingsvergadering
De toiletvoorziening voldoet aan de hoogste eisen, verzekerde de barman: “‘v’ staat voor ventje de rest wijst zichzelf”. Genderneutraal 2.0, echt D66. Het vestzaktheater zat stampvol. De aanwezigen kozen een lijsttrekker voor de verkiezingen van de Provinciale Staten en een nieuwe bestuursvoorzitter. Geen nieuwe gezichten, de inzichten van de kandidatuur was dat evenmin.
D66 groeit, de gemiddelde leeftijd in het theatertje was rond de 35. Menige vereniging of sportclub zou blij zijn met de opkomst. D66 groeit als kool. Enerzijds ben je blij met steeds meer ervaren bestuurders, de toenemende professionaliteit in de partij. Anderzijds vrees je dat, net als bij veel andere partijen, het verkiezingsresultaat belangrijker wordt dan het uitdragen en realiseren van nieuwe ideeën, het redelijk alternatief.
Is dit wel het moment om als actief lid een stapje terug te doen? Moet je je niet kandidaat stellen voor het een of ander?
Joost van den Vondel dichtte: De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.” Het stuk zelf verandert niet. Shakespeare, Satie. Hun werk blijft actueel op het toneel. Jouw rol was een momentopname in het stuk en is nu die van kritisch toeschouwer. Met Michel Fugain: “het kerkhof ligt vol onvervangbare mensen”.
-31 juli-
Maaltijd rijden (4)
“Ik heb twee kleindochters, een wordt binnenkort 16. Daar heb ik zorgen over. We leven in een slechte tijd met veel meer bedreigingen dan in mijn jeugd, bijna 80 jaar geleden. Dan zegt de oudste: ‘ach oma. Ze doen een klontje in ons drankje je en dan kunnen wij zien of er wat ingegooid wordt. Maak je geen zorgen.’”
“In Weert was voor ons niets te doen. Mijn vriendin en ik zeiden dan tegen onze ouders dat we naar elkaar gingen. We gíngen met de trein Eindhoven, naar Carlton. Je mocht daar op onze leeftijd niet naar binnen. Je had ook iets als een stamkaart nodig. Gelukkig waren er altijd wel wat soldaten die geen stamkaart hadden. Met een meisje werden zij wel toegelaten. Wij kletsten met die mannen, zij namen ons mee naar binnen. Eenmaal daar vertelden we dat we eigenlijk te jong waren. Een tante zou regelmatig komen kijken of wij ons wel netjes gedroegen. En dat we heus wel snapten als zij dat niet leuk vonden en ons lieten staan.”
“Eenmaal terug in Weert stond mijn vader op het station. Woedend. Mijn jongere zusjes hadden het al een stuk makkelijker. Eigenlijk niets nieuws onder de zon.”
-26 mei-
Maaltijd rijden (3)
“Dat zegt u steeds als ik dit aan heb. Wat leuk. Je moet altijd goed verzorgd zijn. Maar zo langzamerhand.. bijna 91. Dan vraag je je toch wel eens af voor wie doe ik het nog? Mijn vader heeft het van jongs af aan op ons hart gedrukt: wil een vrouw blijven meetellen, dan moet zij er altijd goed verzorgd uitzien. Hij zei het op zijn Limburgs. Dat is ons een beetje eigen.”
“Waar? Weert. Ik ben er geboren en getogen. Ik kom er nog wel. Het centrum is gegroeid. Meer een stad. Toen ik er woonde was er weinig te doen. Als het belangrijk was ging je liever naar Roermond. Die concurrentie is er altijd geweest. Heeft U ook in Weert gewoond? Aan de Wilhelminasingel? O, het college! Ja dat ken ik nog wel. Ik zat zelf op de meisjes-MULO. Dat was in de buurt. Ik was er extern, het was namelijk ook een pensionaat. Franse en Duitse nonnen. We noemden ze pensionaires. Dat was onaardig bedoeld want die nonnen maakten toch een ruzie onder elkaar! Ja, die banketbakker ken ik nog wel: Theunissen. Op de hoek. Wereldberoemde Weerter vlaatjes, elk weekend. Kregen jullie die dan ook? Wat leuk!”
-23 mei-
Achteruitkijkspiegel
22 km. per uur. Een kruissnelheid die je drie jaar geleden nog met twee vingers in je neus haalde. Regelmatig passeerde je leeftijdgenoten. ‘Die rijdt vast elektrisch’ hoorde je dan met gepaste trots. Toch liet de leeftijd zich gelden. De blik naar links bood steeds minder inzicht in de werkelijke verkeerssituatie. Dus een achteruitkijkspiegel. Niks mis mee. Hoewel: je treft ze bijna uitsluitend aan op kleuter- en seniorenfietsen. Met die aankoop zou je dus te hard van stapel lopen. Inmiddels nam de kruissnelheid met 20% af. Minder gefietst, conditie afgenomen. Zelfs met mooi weer haal je die daling niet in. En al helemaal niet op een elektrische fiets, ook niet de begeerlijke VanMoof.
Ter hoogte van een Boerenbond verloor onlangs een kennis, een nog jonge god, tijdens het rijden zijn voorwiel. De oogst: een kleine tien minuten buiten westen, een gebroken oogkas, een mitella en flinke schaaf- en kneuswonden. Geen helm. En dat in de week dat de media, moe van oorlogsgeweld, aandacht besteedden aan het aanzienlijke aantal doden langs ‘s-heren wegen. Doodsoorzaak: valpartijen met fatale hoofdwonden. Vooral ouderen waren het slachtoffer van al te jeugdige overmoed. De helm is nu gekocht. Binnenkort kan die bewonderd worden. Via de achteruitkijkspiegel.
-20 mei-
Korte-Golf
Korte-Golf. Sommige Nederlanders kennen deze band nog van Radio Nederland. Wereldomroep. Op vakantie, op de camping. Om 10.00 u. nieuws, oproepen voor zoekgeraakte landgenoten en het weerpraatje van Jan Pelleboer. Radio was synoniem voor vrijheid. Op kostschool, stiekem in de chambrette of in de studiezaal. Daar ging het koptelefoontje via een hemdsmouw van linkeroor naar binnenzijde lessenaar. In je hoofd Radio Luxemburg op de middengolf. De ‘geconcentreerde houding’ in de studiezaal verraadde de ‘guilty pleasure’. Later was Radio Veronica hét alternatief voor de verouderde Hilversumse omroepen.
Die vrijheid wordt ernstig beperkt. FM gaat van de kabel, het aantal FM-zenders wordt minder en spriet- of draadantenne geven weinig geluidskwaliteit. Het alternatief is DAB+. Voordeel: mooi geluid. Nadeel: Beperkte zenderlocatie. Buiten het bereik van de zender heb je helemaal geen geluid meer. Alternatief: lokale radio!
In Rusland hebben de autoriteiten internetontvangst praktisch onmogelijk gemaakt. Daar heeft de BBC World Service wat op gevonden. Veel Russen hebben nog een radio-ontvanger met Korte-Golf. Zij schakelen daarop over. In West-Europa bepalen kabelbedrijven en de BigTech ook wie wat kan beluisteren. Maar ook wij kunnen overschakelen. Met die simpele FM-antennedraad kun je nog afstemmen op FM-kanalen. Zolang het duurt.