Le Havre
“Wat geweest is, is geweest”. De titel van een Joods lied? Misschien. Een filosofische vraag als je een zwaar gebombardeerde stad bezoekt. Herbouw je de oude stad of werk je aan een nieuwe, die zich richt op nu en vooral straks? Al heeft niemand een glazen bol.
Le Havre bouwde na de Tweede Wereldoorlog op zijn puinhopen een compleet nieuw centrum. Ongetwijfeld heeft stadsarchitect Auguste Perret goed gekeken naar de sterke en zwakke punten van zijn illustere collega Le Corbusier. Wandelend in het centrum zie je nergens megalomane projecten. Hoe groot en indrukwekkend gebouwen als het stadhuis ook zijn. Het gebouw bevindt zich kennelijk op het grootste plein van Europa. Dat valt niet op want je voelt je nergens verloren. Wat aanspreekt is onder meer de afwisseling tussen woontorens van ongeveer 8 en 12 etages. Een steeds horizontale lay out van de gevels met bescheiden verticale elementen die voorkomen dat de blokken platte dozen worden.
Er zijn pleinen en pleintjes, hoeken met groen. De caféetjes, groenteboeren en bakkers zijn de plekken waar gebuurt wordt. Zonder die geen warme, leefbare stad. Geen planoloog of architect kan die buurtschap ontwikkelen. Wel plekken waar je kunt buurten.
Minimalistisch én brutalistisch Eglise Saint Joseph.
-22 mei 2023-
Étretat
Al zo’n 3-4 km voor de bebouwde vormt zich een rij geparkeerde auto’s. Alle bezoekers gaan naar kliffen met luchtbogen en nissen, gevormd uit prachtig lichte rotswanden. Daartussen een kiezelstrand. De kiezels zijn uitzonderlijk gevormd. Ze mogen dus niet dienen als souvenirtje.
Op het strand zelf zijn maar weinig mensen. Het vermaak is de wandeling naar de twee hoogtepunten. De tocht naar de auto is voor velen langer. Het centrum zit van 9-19 u. potdicht. En het blijft lang druk.
Étretat is aangelegd als badplaats, al ruim een eeuw geleden. Voor de echte welgestelden zoals Russische adel en succesvolle romanciers. Aan de rand van de bebouwde kom het station. Het badplaatsje is in zekere zin dus toekomstgericht. Op de markt een gemeentehuis en een Office de Tourisme. Het geheel heeft de imposante allure van de Franse overheid. Er zijn restaurants in alle stijlen en prijsklassen. Winnaar is Le Galion met een goede kaart, veel sfeer en easy jazz 2.0: Miriam Netti.
De kermis bevindt zich pal onder het slaapkamerraam. Diep respect voor die 24-uur economie. Opbreken in enkele uren. Magistraal manoeuvreren met vaak oude trekkers en nog oudere aanhangers. Keihard werken in een noordelijke wind voor weinig publiek. Chapeau.
-22 mei 2023-
Rouen Seine
Een bank met uitzicht op de Seine. Wat verderop een groepje voornamelijk zwarte adolescenten en een laatsteklasser VWO, wit. Het was een duidelijk aanwezig meisje dat voortdurend de aandacht opeiste. Na een tijdje kwam zij eens kijken wie die mensen waren die daar al zo lang zaten te lezen.
“Hallo. Waar komt u vandaan? Nederland? Geweldig! Amsterdam!! Ik ben er geweest!!! Een geweldige stad. En jullie zijn ook zo progressief. Vooral jullie president. Hij maakt zich heel sterk voor de natuur. Wat zegt u? Hebben jullie geen president maar een koning? Nooit geweten. Hij is dus premier, maar wel heel ecologisch. Hij maakt zich sterk voor het milieu. Wat zegt u? Moet ik in de war zij met een andere ‘chef d’etat’? Goh. Het is toch heel modern bij jullie”.
Opgetogen ging ze weer terug naar haar groep waar zij verslag uitbracht. We spraken Engels en ook Frans. En we waren “een schattig oud stel”.
Een kwartiertje later, het meisje was al innig gearmd weggetrokken naar een volgende uitdaging, liepen we langs haar bankje. De overigen waren er nog. Goedlachs en goed geïnformeerd. “Bonjour, Amsterdam, Formidable. Ik miste de aanvulling Ajax en Cruijff. Dat is lang geleden, schattig oud stel!
-20 mei 2023-
Rouen park Saint Ouen
Straatbibliotheken. Een internationaal voorbeeld van circulaire economie. Én het levende bewijs dat er nog steeds gelezen wordt.
In Rouen genoten we in een mooi parkje van het uitzicht op de prachtige abdijkerk Saint Ouen. Natuurmensen staan er misschien niet bij stil, maar in een stadspark is de vegetatie doorgaans veelzijdiger dan in een doorsnee bos. Daar lijken de bomen op elkaar, hier zie je een rijkdom aan geur en kleur. Midden in die habitat staat naast een bankje een kastje op bijna ooghoogte. Een blinde deur. Opschriften maken duidelijk dat het om een ruilbibliotheek gaat. In een half uur werd door vijf mensen boeken en tijdschriften (nieuw voor ons) ingeruild. En dat ruilen gaat niet anders dan het kiezen in de bibliotheek: boek van de plank, weer terug. Een ander boek en toch weer de eerste. Bladeren, nog eens naar de kaft kijken en naar het laatste paginanummer. Een lichte zucht en toch weer terug. Te dik? Twee kleine boekjes waren weer even onder dak.
Vier van de vijf waren vielen er op. De kleding was sjofel, de kleur op het gezicht vaal. Een versleten boodschappenzak van Zeeman. Maar toch: een boek brengen en een boek halen. Voor geestelijke rijkdom.
-2- mei 2023-
Montreuil s/M
‘Een man van de wereld’. Een heerlijk gevoel. Bijvoorbeeld als je een hotel binnenwandelt waaraan je normaal gesproken voorbijgaat. Want waarschijnlijk te duur maar je reisbureau verrast je op aangename wijze. Binnen een half uur zit je opgeruimd in wat door het reisbureau ruimhartig als ‘tuin’ wordt omschreven. Je pakt natuurlijk, want we zijn in Frankrijk, een lokale pression. “2 Caps”. Een blond biertje, maar wat lichter. Ook dat maakt je tot een man die overal de weg weet, of vindt.
Waar gaan we eten? Er is een sterrenrestaurant. Ook een adres dat voorbij de horizon ligt. Echter, het is Moederdag. Een sterk alibi om grensoverschrijdend te werk te gaan. Helaas kent Frankrijk ook zondagsluiting jn de duurdere restaurants.
En dan is er een kookmaatje. Hij verwijst naar Froggy’s Tavern. Het bleek de route naar een heerlijke avond. Een bistro zoals je die verwacht, nu met een hedendaagse twist. Geen kikkerbillen op de kaart, wel een bakje gevuld met slakken. En dan dat piepkuiken. Het was pretentieloos smakelijk. De lange tafels in zwart MDF deden denken aan de aanschuiftafels in een bistro, langs geleden, in de Juliana van Stolbergstraat in Tilburg. Een man van de wereld voelt zich overal thuis.
-19 mei 2023-
Le Touquet Paris Plage
“Voor het oppompen van een band”. “Dank u. Erg aardig”. “Het genoegen is geheel aan mijn kant. Die zin heb ik geoefend.” “Bravo. U spreekt heel goed Frans.”
Frankrijk is leuker als je de taal spreekt. De reis voert naar een badplaats met een bijzondere naam. De buitenwijken doen denken aan Domburg of Knokke. De huizen zijn voornamer, de lanen breder, de Corniche breder en groen. Het is er niet druk. De noordenwind, zo mooi door Brel bezongen, geselt nu geen hard basalt, maar enigszins fragiele koppen van nagenoeg uitsluitend oudere echtparen. De talloze gesloten rolluiken maken van de appartementengebouwen een gesloten front. Het cafe heeft geen croissants meer, “maar honderd meter het centrum in vindt u een bakker”. Daar staat al 150 jaar de oudste vuurtoren. Waarom daar? Omdat de kustlijn inmiddels zo ver is opgeschoven. Ook de nieuwere vuurtoren haalt het strand niet meer. Er zijn drie verharde wandelroutes, de middelste route, werd in driekwart van de aangegeven tijd afgelegd, inclusief twee korte stops. In dit Sun City aan het strand zijn we kennelijk bovengemiddeld kwiek.
Le Touquet is echt een Noordzeebadplaats. En de relatie met Parijs? Misschien, zoals Amsterdam met Amsterdam Beach (Zandvoort) en Amsterdam Castle (Muiden).
-16 mei 2023-
Arras
Op traditionele vakanties was Arras ongeveer de eerste afslag na de péage. Dit jaar, op weg naar Rouen, die stad aangedaan. Wat hebben we al die jaren gemist?
Arras heeft een rijke middeleeuwse geschiedenis. De unie van Atrecht (de oude naam van Arras) en de Unie van Utrecht streefden samenwerking met Philips II na. Desondanks konden die overeenkomsten de 80-Jarige oorlog niet voorkomen. Als je de stad binnenrijdt word je overvallen door de charme van het oude centrum. Het Grand Place kan de vergelijking met die in Brussel goed doorstaan en dat geldt ook voor het Place des Heros. Je bent verbaasd door de kwaliteit van de bouw, alles ziet er nog zo ‘vers’ uit. En dan lees je dat je net als in Brussel of Antwerpen of Ieper door een decor loopt. Delen van het oude centrum zijn nagebouwd in de jaren na de Grote Oorlog die vreselijk heeft huisgehouden in Arras.
Ik houd van vooruit kijken naar nieuwe mogelijkheden, niet omzien naar wat was. In de Citadel van Arras eert de ‘mur des fusiliers’ vermoordde militairen in de Tweede Wereldoorlog. Harde confrontatie, niets nep. Je snapt dat het decor belangrijk is voor Arras. De citadel dwingt tot nadenken.
-14 mei 2023-
Omdenken
Het idee is een vondst van jewelste. Wat architect Winny Maas als stadsarchitect van Eindhoven niet voor elkaar kreeg, lukt in Rotterdam wel. Hij kreeg de handen op elkaar voor anders denken. Eindhoven spiegelt haar stad graag aan de maasstad. Maar omdenken is de lichtstad wellicht nig een maatje te groot.
Je museum moet op slot vanwege een langdurige verbouwing. Dan kun je niet laten zien. Misschien ben je straks de loop naar je exposities in je museum kwijt. De verzamelingen moeten elders worden opgeslagen. Wie heeft daar ruimte voor?
En dan zijn er nog de omwonenden die het zalig vinden om in de museumwijk te wonen, maar daarvan niet de consequenties gepresenteerd willen krijgen.
Een lumineus idee is een grote opslagruimte die er uitziet als een omgekeerde theepot. Met een flinke dosis fantasie zou de pot passen in de collectie gebruiksartikelen in het museum zelf. Het depot is bol en glimt. Mits de zon schijnt, want de gevel is een reusachtige spiegel die de omgeving zichtbaar maakt voor de omwonenden. En dan ook nog een vrij toegankelijke daktuin, museumshop en cafetaria. Geniaal.
Dit loflied bezingt Het Depot, de tijdelijke opslag voor het Museum Boymans van Beuningen in Rotterdam.
-21 februari 2023-
Champignon
Het Evoluon is niet het enige gebouw in de vorm van een vliegende schotel. En ook niet het eerste. Een snelle vlucht over internet laat zien dat dit ruimteschip ‘by far’ de schoonheidsprijs verdient. Al die gebouwen verbeelden de toekomst.
De tentoonstelling “Retro Future” in het Evoluon gaat een stapje verder. Curator Koert van Mensvoort herlaadt deze tijdcapsule met immens veel informatie en opdrachten. Ze hebben alle betrekking op de toekomst. In een oogopslag ziet de bezoeker hoe men vroeger de toekomst zag en wat je in de nabije toekomst tegemoet kunt zien. Heel veel futurisme uit 1900 is werkelijkheid in 2023. De vrees dat ook het sombere toekomstbeeld een niet te stoppen realiteit is, neemt per verdieping toe.
En toch. Na twee uren wandelen, lezen, kijken, spelen heb je tegenstrijdige gevoelens. Enerzijds trots op alles wat de mens kan bedenken, anderzijds angst voor wat die mens aanricht.
Het gebouw geeft een kick, ook 57 jaar na het eerste bezoek. Dit icoon afdoen als een paddenstoel is een misvatting. Van Mensvoort, is filosoof en designer. Hij spreekt over Eindhoven van “een ecosysteem van technologie en design”. Hij geeft Philips’ voormalige expositie- en experimenteerruimte haar functie terug: showroom van de toekomst.
-19 februari-
De ogen van Kees
Als TEFAF te hoog gegrepen is, dan zijn de Afordable Art Fairs (AAF) een alternatief. Een verzameling van galerieën en handelaren tonen er hun stukken. En inderdaad: veel is betaalbaar. De eerste die we bezochten was in Rosmalen. Ik raakte onder de indruk van portretten van Kees van Dongen. Zo simpel en trefzeker. En dan steeds die prachtige ogen van de Parisiennes. Litho’s tegen een betaalbare prijs en met een of andere vorm van echtheid. Voor weinig een grote naam aan de muur!
Alle reden om de overzichtstentoonstelling van Van Dongen te bezoeken. Dat kon in het Singer in Laren. Ondanks de recente uitbreiding heeft het museum haar intieme karakter behouden. En de sfeer van bovenmodale welstand. Na twee uur was ik niet meer zo onder de indruk van Van Dongens schilderkunst. De tentoonstelling gaf mij het beeld van een artiest die zich tot op zeer hoge leeftijd wist te handhaven als societyschilder. Naar mijn idee weinig creatieve ontwikkelingen in de laatste 60 jaar van zijn leven. De museumshop bracht mij niet meer in verleiding.
Eerder vielen we op een AAF voor een portret in hout van de Helmonder Mart de Brouwer. Dat hangt nu thuis. Een unica uit 7(?).
-27 januari-
Discipline!
De narcisgele ‘flying pins’ aan de Kennedylaan toonden triest in het hondenweer. Daarnaast de Flixbusterminal. Vier gidsen wachtten enigszins nerveus op het uitstappen van de buspassagiers. Goed weer kun je niet reserveren, maar wie komt op het moedeloze idee om Eindhoven op oudejaarsdag te bezoeken? Kunnen verwachtingen worden waargemaakt?
Even voor tienen stappen zo’n 50 vermoeid ogende bejaarde toeristen uit. Ietwat sjofel gekleed. De luchtverversing in de bus is kennelijk niet optimaal. Het gezelschap is afstandelijk maar vriendelijk. Het tempo mag niet te hoog zijn maar men is net zo nieuwsgierig naar het verloop van de wandeling als de gids zelf. De groep komt uit Saksen en boos en verbaasd dat zij in België niet welkom waren “vanwege Oekraïne”. De Saksers hoorden op van het hoge niveau van de kennisindustrie in de Brainportregio. Bij het Dommeltunneltje baarde het zicht op de hoger gelegen rivier opzien. Het gezelschap liep keurig in een rij. Op de Smalle Haven kwam een groep reisgenoten het gezelschap tegemoet. Twee stappen naar rechts werden naadloos gevolgd. Discipline! Een sanitaire stop bleek noodzakelijk, ‘maar het was mooi zo’. Men vond Eindhoven een goede keuze, ondanks de treurige aanblik van de nog steeds lege, natte straten op oudejaarsdag.
-2 januari-
Conceptaanpassingen
‘Schattig’. Met volle concentratie over de slecht verlichte A50. Aan de linkerhand de stoere vestiging van ooit Christelijke Handels Vereniging (CHV). Dan denk je niet meteen aan ‘schattig’.
CHV kwam in Veghel tot wasdom in de jaren 50. Toen verschenen drie schattige auto’s op de markt. De auto-industrie kampte met schaarste aan onderdelen. BMW vond in het Italiaanse ISO een alternatief voor haar te dure modellen. De Isetta, in feite een overkapte motor met een deur als ‘neus’. In Wolfsburg ontwikkelde Volkswagen haar kever tot Transporter en daarmee weer een icoon. FIAT evalueerde haar 500 tot de 600 Multipla, de eerste MPV. Die kan nog bewonderd worden, onder aan de A50, bij voorheen CHV. Die Multipla is er een promotiemiddel dat “Exota” aanprijst. Ook die merknaam (in frisdrank) roept vertedering op. Mooi is de Multipla niet, maar het interieur is ronduit indrukwekkend.
Dat geldt ook voor het voormalige CHV-complex. Ooit vernieuwend als fabriek voor verwerking van akker- en tuinbouwproducten, biedt het nu ruimte aan voeding en cultuur. Het project is mooi uitgevoerd, reusachtig, haast megalomaan. Op een doordeweekse dag zie je nog weinig bezoekers. CHV heette even Cultuur Huis Veghel en nu Noordkade. Ook dit concept vraagt tijd voor ontwikkeling.
-21 november-
Kovacs
In Keulen en Dresden woonde ik eens een concert en een opera bij. Casual sjiek was de kledingcode, de sfeer ‘locker’. Sommigen droegen desondanks avondkleding, formeel, maar niet uit de toon. In de pauze pretzels, sprudel, sekt én in Dresden de late avondzon. Mooi weer. Iedereen vrolijk, blij met de uitvoering.
Tot dan waren voor mij de meeste klassieke concerten totaal anders. Vaak de sfeer van Ouwe Meuk. Kleding even bejaard als de drager zelf. In de pauze is iedereen ernstig, plechtig. Het gaat immers om Klassieke Muziek. Kunst! Uitbundigheid past pas na afloop. Je klapt voor een toegift, je haalt er uit wat erin zit. In Amsterdam werd ik uitgescholden na een matige uitvoering omdat ik geen toegift wilde maar de trein halen. Onbeschoft, zeiden mijn buren.
Het kan ook anders. Lange rijen voor de kassa van het Muziekgebouw! Het Metropole Orkest treedt op met Kovacks. De sfeer is die van de Blue Note Sessions in de lounge van het Muziekgebouw. Of het optreden van Johnny Basset, ooit tussen de eerste en tweede etage. Kovacks zorgt voor een muzikaal hoogtepunt. Je voelt de vibe van tijdloos goede muziek samen met jonge onzekerheid en het plezier in een thuiswedstrijd.
-26 september-
Noordeinde
Aan de hemel schemert nog licht. Het is 22.30 u, het hemdjasje hangt nog over de schouder. Je voelt je als een toerist in het buitenland. De tafeltjes in de tuin van La Liguria zijn nog behoorlijk bezet. Op deze zomeravond heeft niemand haast aan het Noordeinde. Het paleis toont fraai, met rondom een reeks galeries, kledingzaken, een enkel antiquariaat en uitzicht op een parkje.
Den Haag was kleinschalig, provinciaals, geen hofstad. Lage bebouwing, goedkope baksteen. Pontificale voorgevels, dat wel. Haagse bluf. ‘s-Gravenhage is gegroeid, is niet meer de stad van tante Annie maar nog steeds op bijzondere wijze Hollands sjiek. Zou neef Sebastiaan nog leven?
In de gevel van Oger maakt een bruidspaar zich op voor de foto shoot. Ze zien er geweldig uit. Zij in klassiek wit met een getinte bustelijn. Hij donker in een wit smokingjasje met piekerige zwarte revers. Om 22.45 u past het geheel prima bij elkaar.
De steeg naar Roos en Doorn, is als altijd druk met borrelaars. Op de achtergrond Tonny Bennet. Het kan nog, met Lady Gaga.
Op straat, in de restaurants, alles in het Engels, ondanks onvoldoende beheersing van die taal. Dát jeukt, ook al is 070 goddank nog geen 020.
-17 juli-
Hoe warm kan een zomer zijn?
In het voorjaar van 2022 organiseerde NRC onder haar lezers een schrijfwedstrijd met als thema “Hoe warm kan een zomer zijn?” onder de talrijke inzendingen werden vijf stukken beloond met een plaatsing. Ik zat daar niet bij. Het niveau van de inzendingen moet dus extreem hoog geweest zijn. De publicaties heb ik nog niet teruggevonden.
De sluiting van de parkeergarages ontmoette toch weerstand. B& W wil in de relatief koele ruimte beschutting bieden aan inwoners die hun woning ontvluchten. Het college toonde cynisme in een interview in het ED. Burgemeester Dijkhof (VVD): “Heb oog voor de zegeningen van deze hittegolf. Er is geen sprake meer van een rattenplaag. Ik zie een verband”.
De fonteinen in het centrum staan al geruime tijd droog. Brabant Water draait sinds tien dagen van middernacht to 05.00 u. de kraan dicht. Deze maatregel roept nog steeds agressie op. De douche-emmers met drempelwieltjes en handgreep voor de antislipmat zijn uitverkocht. Gemeentelijke handhavers controleren in de Villawijk en De Elsent op het ongeoorloofde gebruik van airco’s.
Ondanks de hitte in de binnenstad gaan de kennismakingswandelingen gewoon door. Het gemeentebestuur organiseert die rondleidingen voor expats die zich in ‘Brainport’ vestigen. Eindhoven is door de hoge dichtheid van betonnen woon- en werkblokken de heetste stad van Nederland. Dat maakt voor de kennismigranten kennelijk weinig uit. Voor Chandresh Narendan uit Mumbai is er niets nieuws onder de zon: “Hier is het 45 graden Celsius, bij ons 53. Jullie besparen op water, wij hebben nauwelijks nog wat te drinken. Hoe heet kan een zomer zijn?”